Dopamina – substancja chemiczna uwalniana w mózgu, od dawna kojarzona z przyjemnością, motywacją i poszukiwaniem nagrody – wydaje się również odgrywać kluczową rolę w kształtowaniu postrzegania stopnia trudności wysiłku fizycznego. Takiego spostrzeżenia dokonali autorzy badania przeprowadzonego na Uniwersytecie Johnsa Hopkinsa, w którym uczestniczyli pacjenci z chorobą Parkinsona. Schorzenie to doskonale nadaje się do badania dopaminy, ponieważ charakteryzuje się stopniową utratą produkujących ją komórek mózgowych.
Postrzeganie wysiłku decyduje o chęci do dalszych ćwiczeń
Wiemy, że ludzie mogą różnie postrzegać swój wysiłek podczas aktywności fizycznej. Wrażenie to ma wpływ na prawdopodobieństwo jej ponownego podjęcia. Wcześniejsze badania wykazały, że osoby z podwyższonym poziomem dopaminy są bardziej skłonne do wysiłku fizycznego w zamian za nagrodę. Wspomniane badanie koncentruje się jednak na roli dopaminy bez obietnicy nagrody.
Badanie siły chwytu w zależności od obecności dopaminy
Do nowego badania zaproszono 19 osób dorosłych (10 mężczyzn, 9 kobiet) z chorobą Parkinsona. Średnia wieku wyniosła 67 lat. Osoby te poproszono o przeprowadzenie badania siły chwytu* w dwa różne dni.
- W dniu kontrolnym przed testem chwytu pacjenci przyjmowali swoje zwykłe leki z syntetyczną dopaminą.
- W dniu badania poproszono ich o nieprzyjmowanie leków przez co najmniej 12 godzin przed testem chwytu.
Oba te dni składały się z dwóch faz. W pierwszej fazie uczestników przeszkolono w zakresie kojarzenia siły chwytu wywieranej na ręcznym dynamometrze** z oceną wysiłku w skali od 0 do 100. Czerwony wyświetlacz zmieniał kolor na zielony po osiągnięciu docelowej wartości. W drugiej fazie pacjentom prezentowano docelową siłę chwytu, nie informując o jej wartości liczbowej. Proszono ich, aby ścisnęli drążek z odpowiednią siłą. Dopiero zielone światło informowało ich o osiągnięciu wymaganego celu. Następnie pacjenci mieli oszacować włożony wysiłek.
Brak dopaminy sprawia, że wysiłek wydaje się większy
Wyniki badania wykazały, że gdy uczestnicy przyjmowali leki z syntetyczną dopaminą, dokładniej szacowali włożony wysiłek. Malała również zmienność wysiłków – pacjenci z większą precyzją osiągali różne poziomy ścisku. Tymczasem ci, którzy nie przyjmowali leków z dopaminą, konsekwentnie zawyżali swoje wysiłki. Czuli, że zadanie było fizycznie trudniejsze, niż kiedy wykonywali je z pomocą dopaminy. Siła ich chwytu odznaczała się również znacznie większą zmiennością.
– Naukowcy od dawna starają się zrozumieć, dlaczego niektórym ludziom wysiłek fizyczny przychodzi łatwiej niż innym. Wyniki badania sugerują, że kluczowym czynnikiem jest ilość dostępnej dopaminy w mózgu – opowiada kierujący badaniem dr Vikram Chib.
Dopamina zwiększa skłonność do podejmowania ryzyka, jeśli w grę wchodzi aktywność fizyczna
Naukowcy przeprowadzili również w ramach tego badania dwa kolejne eksperymenty, aby dowiedzieć się, jak dopamina wpływa na gotowość do podejmowania ryzyka. W pierwszym z nich uczestnicy mieli do wyboru ściskanie z niewielkim wysiłkiem lub rzut monetą, aby zdecydować, czy będą mogli w ogóle zrezygnować z ćwiczenia, czy też będą musieli wykonywać je z dużą intensywnością. Gdy uczestnicy przyjmowali leki z dopaminą, częściej wybierali ryzykowny rzut monetą. W drugim z dwóch eksperymentów uczestnicy mieli do wyboru otrzymanie niewielkiej gwarantowanej kwoty pieniędzy lub rzut monetą, w wyniku którego mogli otrzymać wyższą kwotę lub nie otrzymać jej wcale. W tym przypadku dopamina nie miała wpływu na chęć wyboru ryzykownej opcji. Wyniki te sugerują, że wpływ dopaminy na podejmowanie ryzyka jest specyficzny dla decyzji opartych na wysiłku fizycznym.
Ogólnie rzecz biorąc, wyniki badania wskazują, że wpływ dopaminy jest najistotniejszym czynnikiem pomagającym ludziom w precyzyjnej ocenie wysiłku, jakiego wymaga określone zadanie fizyczne. Może to wpłynąć na ich skłonność do ćwiczeń. Może również pomóc wyjaśnić przewlekłe zmęczenie w stanach takich jak depresja, długi COVID czy leczenie onkologiczne.
* Siła uchwytu – siła wywierana przez dłoń. Dzięki niej łatwiej jest utrzymać kierownicę i naciskać hamulec. Aby dowiedzieć się więcej, zapraszamy do przeczytania artykułu: Czy siła uchwytu ma znaczenie podczas jazdy na rowerze.
**Dynamometr – urządzenie przeznaczone do pomiaru siły.
Artykuł powstał we współpracy ze skoda-auto.pl
